ДАЛИ СЕВЕРНА МАКЕДОНИЈА И АЛБАНИЈА БЕА „КУРБАНИ“ НА АНТАГОНИЗМОТ МАКРОН-МЕРКЕЛ?

Не се знае дали премиерот Заев ќе даде оставка и земјата да оди на предвремени избори, но сите се свесни дека доаѓа еден турбулентен политички период  со последици врз безбедноста на регионот. Оваа негативна одлука ќе го запре практичното спроведување на Преспанскиот договор со Грција и договорот со Бугарија. Ваквото фијаско на Брисел по француското вето може да има негативно влијание врз дијалогот Косово-Србија. Ова е откако ЕУ не го почитува договорот со Северна Македонија и Албанија ја поткопа довербата на Брисел како посредник што може да влијае на нејзините понуди за двете земји што имаат отворен контекст.

Aвтор: Џелал Незири

Земјите на Европската Унија (ЕУ) не успеаја да утврдат датум договорен за почеток на разговорите за членство на Северна Македонија и Албанија. Во заклучоците од самитот на Европскиот совет, институција составена од лидерите на 28-те земји-членки на Унијата, не пишуваат ниту еден збор за одлуката за започнување на процесот на проширување со двете балкански држави. Тука може да се најдат само заклучоците во врска со излегувањето на Велика Британија од ЕУ. Најголемото разочарување е во Скопје, каде владата предводена од Зоран Заев направи големи отстапки за добивање датум: го смени името на државата во Договорот со Грција и потпиша тежок договор со Бугарија за добрососедски односи со соседот и земјата членка. ЕУ.

НОВИ ПРАВИЛА ВО СРЕДИНА НА ИГРАТА

Франција остана стабилна до тој степен да не го даде датумот на двете земји-аспиранти, и покрај инсистирањето на Германија, Полска, Унгарија, Чешка, Словачка, Хрватска и другите земји-членки. Причините на францускиот претседател беа малку нејасни: да се промени методологијата на процесот на проширување и да се исполнат некои предуслови пред почетокот на преговорите. 

Кога станува збор за методологијата, со право рече хрватскиот премиер, Андреј Пленковиќ: „Правилата не се менуваат во средина на играта“.

Во врска со исполнувањето на предусловите, на 29 мај оваа година Европската комисија (ЕК), која ја игра улогата на европската влада, каде што има и француски министри, јасно препорача дека Северна Македонија и Албанија треба да ги започнат преговорите за членство откако ќе ги завршат реформите кои се бараат одстрана на Брисел. „Во светлото на постигнатиот напредок и постигнатите релевантни услови, Комисијата денес препорача на Советот да ги отвори преговорите за членство со Албанија и Северна Македонија“, рече извршниот директор на ЕУ во својот последен годишен извештај за напредок.

Опозицијата на Франција се чинеше дека има поголема врска со Албанија отколку со Северна Македонија. На заедничката прес-конференција во Тулуз, Франција, заедно со германската канцеларка Ангела Меркел, само еден ден пред самитот во Брисел, францускиот претседател Макрон јасно стави до знаење дека нема да дозволи почеток на преговорите со Албанија, оставајќи трага на надеж за Северна Македонија. „Мислам дека треба да ја реформираме постапката (за проширување), која во моментот е неповратна, непрогресивна и не е адаптирана. Правиме работи што се бизарни … Им даваме визна либерализација, право да се движат слободно во нашите земји, дури и пред почетокот на преговорите. Пример е Албанија … “, рече Макрон на француско-германската меѓувладина средба чија цел е надминување на длабоките разлики во ЕУ меѓу двете главни држави.

Макрон и Меркел скоро една година имаат длабоки разлики во некои области: за излегување на Велика Британија од ЕУ, Макрон инсистира на непосреден Брексит, додека Меркел е на бавен излез за да избегне дополнително тресење во Унијата; Макрон повикува на поголема солидарност во економскиот развој на земјите-членки со цел да ги искористи разликите истакнати во овој поглед, но тоа не е прифатливо за Меркел; Макрон ги нарекува трговските разговори на Брисел со Вашингтон „некохерентни“, но поддршката на Меркел се должи на големото присуство на германските компании во САД; Макрон се спротивставува на разговорите со Вашингтон за трговија, додека САД е надвор од Парискиот договор за климата, кој во 2017 година беше напуштен од американскиот претседател Доналд Трамп. „Емануел Макрон повеќе не ја крие својата нетрпеливост кон Германија“, рече Клер Демесмај, шеф на програмата за Франко-Германски односи во германскиот совет за надворешни односи. „Ние јасно се преселивме во изборен циклус и во политичка конкуренција. Двајцата лидери следат две антагонистички логики. И тие треба да го покажат ова пред јавноста“, рече таа за АФП.

ШТО ПРЕДВИДУВА ФРАНЦУСКАТА СТРАТЕГИЈА ЗА БАЛКАНОТ?

Дали Северна Македонија и Албанија беа „жртвени јагниња“ на антагонизмот на Макрон-Меркел? Очигледно, да. Макрон сака да се спротивстави на сето она што е или смета дека е од германски интерес. Во април годинава, во Берлин во неформален самит со Германија, тој претстави еден документ што го нарече „Француска стратегија за Западен Балкан“, кој се сметаше како конкурентен документ на Берлинскиот процес инициран од Меркел.

„Од почетокот на 2000-тите и крајот на вооружените конфликти поврзани со распадот на Југославија, стабилизирање и демократски, економски и социјален развој на земјите од Западен Балкан (Словенија, Хрватска, Албанија, Босна и Херцеговина, Косово, Северна Македонија, Црна Гора, Србија) се забележува значителен напредок. Словенија стана членка на Европската унија во 2004 година, а Хрватска во 2013 година “, стои во француската стратегија.

Сепак, тие потенцираат дека се потребни бројни реформи за да се овозможи регионот да се стабилизира трајно и да одговори на предизвиците со кои се соочува. Поставени се политички предуслови (нерешени спорови, иако Договорот од Преспа претставува значаен напредок и пример за регионален дијалог); економски и социјални прашања; потешкотии при воспоставување трајно владеење на правото; безбедносни проблеми и надворешни влијанија што го одвраќаат регионот од европска перспектива.

Според овој список на критериуми, Франција не требаше да ги блокира Скопје и Тирана на почетокот на преговорите за членство, туку – требаше да ги убеди другите две скептични држави (Холандија и Данска). Уште повеќе, кога француското вето лошо ќе влијае на последниот услов на нејзината стратегија – безбедноста и надворешни влијанија што го одвраќаат регионот од европска перспектива. Наспроти оваа блокада на Макрон најсреќни се чини дека ќе бидат многу играчи на регионалната и глобалната политика – Русија, Кина, Турција и земјите од Блискиот исток.

Конкретните мерки планирани во оваа стратегија се засилување на посетите на француските службеници на Балканот, за промовирање на економски и социјален развој преку интервенција на Француската агенција за развој (АФД) со 100 до 150 милиони евра, за борба против криминалот и организираната корупција, тероризам и радикализам и така натаму.

ВИНАТА Е НА ЕУ, НЕ НА ТИРАНА ИЛИ СКОПЈЕ

Комесарот Јоханес Хан јасно стави до знаење – вината за неодредување на датумот не е ниту на Северна Македонија ниту на Албанија, туку на Европската Унија (ЕУ) која не беше во можност да ги исполни своите обврски. Политичките и државните лидери се очекува да се соберат во кабинетот на државниот претседател во Скопје во недела за да разговараат за новата ситуација што може да ескалира во нова политичка криза. Опозицијата предводена од Кристијан Мицковски од ВМРО-ДПМНЕ повика на протести и улични протести, бидејќи владата, дури и по болните компромиси со Грција и Бугарија, не успеа да обезбеди јасна европска перспектива.

Не се знае дали премиерот Заев ќе даде оставка и земјата да оди на предвремени избори, но сите се свесни дека доаѓа еден турбулентен политички период  со последици врз безбедноста на регионот. Оваа негативна одлука ќе го запре практичното спроведување на Преспанскиот договор со Грција и договорот со Бугарија. Ваквото фијаско на Брисел по француското вето може да има негативно влијание врз дијалогот Косово-Србија. Ова е откако ЕУ не го почитува договорот со Северна Македонија и Албанија ја поткопа довербата на Брисел како посредник што може да влијае на нејзините понуди за двете земји што имаат отворен контекст.